Aircraft Registration

سخن نویسنده (علیرضا عشاقی)

سال اول ابتدایی حروف الفبا را با تمرین جمله هایی مثل ” آن مرد در آن شب بارانی با اسب نان آورد ” آموختیم – صرف نظر از این که آن مرد که بود، با اسب زیر باران چه کار می کرد و اصلا چرا باید برای ما نان می آورد؟! – و پس از مسلط شدن بر روی زبان مادری اقدام به فراگیری زبان بین المللی انگلیسی کردیم تا بتوانیم به اصطلاح، با جهانی که در آن زندگی می کنیم یکی شویم اما جالب اینجا بود که پس از وارد شدن به صنعت هوانوردی نیز متوجه شدیم باید زبان دیگری را با عنوان زبان تخصصی هوانوردی،Aviation Technical Language! زبانی پر از اصطلاحات فنی و علائم اختصاری که هر یک بیانگر دامنه وسیع و گسترده پیچیدگی این علم هستند. البته قطعا نه به سختی کلمه Transcendentalism در زبان انگلیسی به معنای معناگرا! بر همین اساس در مطلب پیش رو قصد داریم تا شما را با برخی از این علائم اختصاری و کاربردهایشان در هوانوردی آشنا کنیم.

بوئینگ 747 ایران ایر من

خیلی سال پیش یعنی درست زمانی که برای اولین بار به هواپیما و علم پرواز علاقه مند شده بودم، یک ماکت بوئینگ 747 ایران ایر هدیه گرفتم. از هیجان گرفتن این هدیه که بگذریم، مطلبی حسابی فکر من رو به خودش جلب کرده بود و آن دو حرف AD بودند که بر روی سکان عمودی هواپیما، Vertical، درست بالای لوگوی هما حک شده بودند. هر چه فکر کردم به نتیجه ای نرسیدم حتی از استاد زبانم هم سوال کردم اما اون هم نمی دانست که چه مفهومی می تواند داشته باشد! تا این که سرانجام موفق به گرفتن یک واژه نامه زبان تخصصی هوانوردی شدم که در انتهای آن صفحه ای با عنوان “زبان فونتیک” بود که با مراجعه به آن متوجه شدم A یعنی آلفا و D هم یعنی دلتا اما به راستی آلفا و دلتا حامل چه مفاهیمی بودند و اصلا چرا باید بالای Vertical نوشته می شدند تا این که در نهایت فهمیدم این ها علائمی هستند با عنوان شناسه ثبت، Registration؛ بله رجیسترهای هوانوردی!

تولد Register ها

موضوع استفاده از رجیسترهای هوانوردی برای اولین بار در سال 1913 و بر طبق علائم رادیویی هر هواپیما در رایزنی های بین المللی رادیو- تلگرافیک لندن مطرح شد. در این مذاکرات مبنی بر نام گذاری کردن هر هواپیما لیستی تهیه شده بود که مشخص می کرد هر هواپیما به چه صورت نام گذاری می شود اما در نهایت پروژه شکست می خورد. با این که این اقدام در سال 1913 ناکام ماند، اما شش سال بعد یعنی در سال 1919 در پاریس همایشی تحت عنوان برپایی انجمن بین المللی ناوبری هوایی برگذار می شود که در آن تصمیم می گیرند از رجیستر ها استفاده کنند و در نهایت هم طبق همان لیستی که در سال 1913 بر طبق علائم رادیویی هواپیما تهیه شده بود این کار را انجام می دهند.

در سال 1927 همایشی مشابه با همایش پاریس در واشنگتن برگذار می شود که هدف آن توسعه و بسط دادن کدهای ریجستری برای هواپیماها بود؛ چرا که با توجه به گذشت زمان همواره به تعداد هواپیماها اضافه می شد. در همان سال ها سازمان ICAO (سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی) با یک برنامه ی مدیرتی به طور کامل نحوه ی رجیستر کردن هواپیماها را بیان می کند و لیستی از رجیسترهای استاندارد با بهره گیری از زبان فونتیک (زبان علائم و اختصار ها) و دستورالعمل های مرتبط تهیه می کند و در آیین نامه ANNEX 7 می گنجاند.

چرایی استفاده از Register

برای شناسایی هواپیماهای تجاری و فهمیدن این که مثلا یک هواپیما برای کدام کشور است و همچنین مشغول خدمت در کدام شرکت است، از زبان فونتیک استفاده می کنند. به عبارتی شیوه استفاده ابزاری از حروف این زبان برای شناسایی هواپیماها درست همانند استفاده از پلاک ها برای وسایل نقلیه مانند خودروها است. از آنجایی که هر خودرو پلاک مخصوص به خود را دارد نتیجه می گیریم که با دیدن هر پلاک به راحتی می توان آن خودرو را شناسایی کرد حتی اگر بر اثر عواملی مثل تصادف، بدنه خودرو به طور کامل از بین رفته باشد.

در صنعت هوانوردی نیز همین گونه است. برای درک بهتر این موضوع همان بوئینگ 747 من را در نظر بگیرید؛ پس از وارد شدن این هواپیما به خطوط هوایی ایران ایر و نام گذاری شدنش با عبارت EP – IAD، دیگر هر فرد متخصص در این صنعت با شنیدن EP – IAD به یاد بوئینگ 747 SP ایران ایر می افتد. حال که متوجه شدیم این حروف به نوعی شناسنامه ثبت هر هواپیما محسوب می شوند، بحث را با جزئیات دقیق تر دنبال می کنیم.

هر حرف انگلیسی در زبان فونتیک معرف و در اصل بییانگر یک واژه است و جالب اینجاست که این واژه ها الفاظی هستند که در تمام فرهنگ ها و زبان های ملل مختلف کره ی زمین یکسانند و به عبارتی بین المللی هستند. برای مثال حرف X را در نظر بگیرید؛ این حرف در زبان فونتیک بیانگر واژه ی X-RAY است و استفاده از این واژه محدود به زبان انگلیسی نبوده و در زبان های دیگر نیز حتی در زبان فارسی کاربرد دارد.

به خاطر دارم زمانی که چند سال پیش شروع به فراگیری زبان کردم استاد زبانم در بحث آموزش الفابای زبان انگلیسی وقتی به حرف X رسید گفت: ” مثل کلمه ی X-RAY به معنای X-RAY “! و همانطور هم که می دانیم در همه جای جهان برای انجام عکس برداری با اشعه ایکس یا رادیولوژی، از واژه X-RAY استفاده می شود. بر همین اساس و ساختاری که برای مثال مطرح کردیم، زبان فونتیک صنعت هوانوردی متشکل از 26 حرف است که هر کدام از این حروف معرف یک واژه ی بین المللی هستند.

ایران ایر و Registerها

حال که با چهره ی اصلی این حروف آشنا شدید بحث را با همان عبارت EP – IAD ادامه می دهیم. این عبارت یا به اصطلاح Register، از دو بخش EP و IAD تشکیل می شود که توسط علامت اختصاری Dash ( – ) از یکدیگر تفکیک شده اند. بخش اول این رجیستر (EP) بر روی بدنه ی تمام هواپیماهای ایرانی و بدون در نظر گرفتن شرکتی که هواپیما به آن تعلق دارد به وضوح دیده می شود که در اصل با حک کردن این دو حرف بر روی هواپیماهایمان به دیگران می فهمانیم که این هواپیما متعلق به کشورمان ایران است.

در انتهای این رجیستر به حروف IAD می رسیم که در زبان فونتیک India Alpha Delta تعریف می شود. حرف اول این رجیستر در تمام هواپیماهای در حال خدمت در ایران ایر دیده می شود؛ یعنی I یا همان Iran Air! به عنوان نمونه ای دیگر رجیسترهای هواپیماهای ماهان ایر، پس از EP با حرف M شروع می شود و رجیستر هواپیماهای آسمان با حرف AS! پس از I حرف A دیده می شود؛ توجه داشته باشید که نه تنها در این مدل بلکه تمام رجیستر های 747 های ایران ایر با IA آغاز می شود که حرف آخر هر یک متفاوت است و اسم آن هواپیما را بیان می کند.

به نظر می رسد که دلیل خاصی برای انتخاب حرف A برای نام گذاری 747 های ایران ایر وجود نداشته باشد چرا که ایرباس های ایران ایر نیز با B، 727 ها با R، فوکر 100ها با D، ATRها با T و ایرباس های A330 با J، نام گذاری شد. در این میان، در برخی از شناسه ثبت های فوکر 100های ایران ایر بجای استفاده از حرف I=Iran Air از حرف C به معنای چابهار استفاده شده است.

تفاوت ها و دانستنی ها

شایان ذکر است که بدایند که در برخی از رجیسترها مثل رجیسترهای هواپیماهای ایالات متحده آمریکا تنها از یک حرف N و یا به عنوان مثالی دیگر کشور ژاپن با حرفJ استفاده شده است که این حرف شناسه ثبت آن کشور و ادامه آن با یک سریال عددی صورت گرفته است که آن اعداد با توجه به مشخصه های سازه ای هواپیماها انتخاب شده اند.

در Register کردن هواپیماها گاهی اوقات از علائمی استفاده می شود که شاید کمی نسبت به حالت معمول، کمی متفاوت تر باشند. پیشتر به این قضیه اشاره کردیم که Register 747 های ایران ایر را با حرف A، آغاز می شوند؛ این در حالی است که فروندهایی نیزهستند که با حرف C، رجیستر شده اند. حرف C در این رجیستر از کلمه ی Cargo به معنی باری گرفته شده است و نشان از باربری بودن این هواپیما دارد.

علاوه بر حرف C چند حرف اختصاری دیگر نیز هستند که درادامه نگاهی به آن ها خواهیم انداخت؛

C علاوه بر بیان کردن واژه ی Cargo ، معرف عبارت Commercial & Private نیز هست.
G معرف هواپیماهای Glider است.
L معرف Limited به معنای منحصر و همچنین محدود است.
R معرف Restricted به معنای منحصر که برای هواپیماهای مسابقه ای به کار می رود.
S معرف State به معنای ایالت
X معرف واژه ی Experimental که برای هوابرد های نمونه ای و آزمایشی به کار می رود.